nisa 1(halakna) ve a'raf 189(cealna) fiilleri neden farkli?

النساء (Nisâ), 1.. Ayet: يَاأَيُّهَا النَّاسُ اتَّقُوا رَبَّكُمُ الَّذِي خَلَقَكُمْ مِنْ نَفْسٍ وَاحِدَةٍ وَخَلَقَ مِنْهَا زَوْجَهَا وَبَثَّ مِنْهُمَا رِجَالًا كَثِيرًا وَنِسَاءً وَاتَّقُوا اللَّهَ الَّذِي تَسَاءَلُونَ بِهِ وَالْأَرْحَامَ إِنَّ اللَّهَ كَانَ عَلَيْكُمْ رَقِيبًا

الاعراف (A’râf), 189.. Ayet: هُوَ الَّذِي خَلَقَكُمْ مِنْ نَفْسٍ وَاحِدَةٍ وَجَعَلَ مِنْهَا زَوْجَهَا لِيَسْكُنَ إِلَيْهَا فَلَمَّا تَغَشَّاهَا حَمَلَتْ حَمْلًا خَفِيفًا فَمَرَّتْ بِهِ فَلَمَّا أَثْقَلَتْ دَعَوَا اللَّهَ رَبَّهُمَا لَئِنْ ءَاتَيْتَنَا صَالِحًا لَنَكُونَنَّ مِنَ الشَّ

Selam arkadaslar...Benim sorum su:
Bu her iki ayette de tek nefisten halk etme gecerken ilk ayete gore ondan da esi halk ediliyor(halaka) ama ikinci ayete gore ondan da esi ceal(ceale) ediliyor. Bu nicin bu sekilde farkli kelimelerle gelmistir. Bu iki fiil arasindaki fark nedir?

"Khalaka" ve "ceale" arasındaki farklılıklarla ilgili forumda şöyle yazı da vardı. Ondan da faydalanabilirsiniz
http://www.islamidusunce.net/forum/index.php/topic,5535.0.html

Tesekkur ederim, fakat aradigim cevabi orada bulamadim. Cevabjn beni ilgilendiren kismina bakar misiniz.
   Alinti:
(Halakakum min nefsin vahidetin, sümme ceale minha zevceha).

Burada da yine insanın yaratılışı ile ilgili manidar bir durum söz konusudur. İnsanoğlu gerçekten tek bir özden (from a single being) yaratılmıştır. Dolayısıyla burada varlık öncesi durumdan varlığa geçiş tasvir edilmektedir ve bu durumu izah için kullanılabilecek en uygun tabir, halaka’dır. Fakat dikkat edilirse, Adem’in (as) eşinin yaratılması, halaka fiili ile değil, ceale fiili ile açıklanmaktadır.[l13] Bu, ilk yaratmanın ‘farklı’ bir süreç olduğunun açık kanıtıdır.
 Cevap: ama nisa suresinde ikisinde de halakna fiili kullanilmis esin yaratilmasi konusunda da yani neden orda zevcenin yaratilmasinda cealne kullanilmamis.Yonlendirdiginiz linkteki kisinin sanirim nisa 1. Ayet gozunden kacmis.
Sanirim sorum yanlis anlasiliyor fiiller arasindaki farktan ziyade ayetlerdeki ifadelerdeki degisikligin sebebi nedir, bu soruma acil cevap arkadaslar  

Ceale fiili, "khalka"(yaratma) fiilinden sonraki düzenleme, şekil verme, yaratılan şeyler üzerindeki tesisler için kullanılıyor. Yani yaratma kavramı ile ikinci derecede yakın alakası bulun­maktadır.
Mesela;

Gökleri bir tavan (Enbiya/32)  arzı bir karar yeri [Mümin/64] ve bir beşik [Taha/53] döşek [Bakara/22] yapması, insanları millet millet, kabile kabile ayırması [Hucurat-13] gibi.
Ayrıca "halaka" ve "ceale "fiilerinin gramer farklılığından dolayı da farklı kullanımları olabiliyor. Arapça'da fiiller "lazım"(geçişsiz) ve "müteaaddi"(geçişsiz) fiiller olarak ikiye ayrılır.
Bir fiil mefulun bihe ihtiyaç duymazsa o fiil lazım fiildir.Mesela "mate aliyyun" (Ali öldü) dediğimiz zaman "mate/öldü" fiili mefule ihtiyaç duymaz.
Bir fiil mefule ihiyaç duyarsa o fiil müteaddi/geçişli fiildir. Mesela "Ekele aliyyun" (Ali yedi) dediğimiz zaman "ekele/yedi" fiili mefule ihtiyaç duymaktadır. Ali'nin ne yediği belli değildir. Yani mefule ihtiyaç duymaktadır. Bu fiile müeteaddi fiil diyoruz.
Müteaddi fiillerde de kimi farklılıklar oluyor. Mesela 1 tane mefule ihtiyaç duyan fiil olduğu gibi, 2 tane mefule hatta 3 mefule ihtiyaç duyan fiiller de vardır.

Nisa 1.ayet ile Araf 189.ayetlerde başta ikisinde de "khala" fiili başta kullanılıyor, sonra "ceale" fiili kullanılıyor. "khalaka" fiili ilk yaratışılış için kullanılıyor, sonra ceale fiili kullanılıyor. Çünkü "ceala" fiilinin konumu "khalaka" fiilinden sonra gerçekleşen bir fiildir. İlk yaratılış için "khalaka" fiili, bundan sonra yaratılanlar için ise "ceala "fiili kullanılıyor
Kur'an hiç bir kelimeyi bir birbirini yerine kullanmaz. Farklı yerlerde farklı fiiller kullanılması Arap dilinin zenginliğinden ve icazında kaynaklanıyor. Arap dilindeki bu incelikler kavranmazsa o zaman sanki Kur'an'da çelişki varmış gibi gözükür. İşte ateistler/din düşmanları  bu incelikleri bilmedikleri için Kur'an'da açıklar olduğunu, tezatlar olduğunu ileri sürebiliyor. Kafası/düşüncesi karışık /net olmayan olan kişiler de onların bu hezeyanlarına kapılabiliyor maalesef. Kur'an'ın edebi icazı konusunda Arap edebiyatının şahikada/zirvede  olduğu dönemde Kur'an ayetleri nazil oluyor ki, Mekkeli Müşrikler bu edebi icaz karşısında Kur'an'da bir çelişki bulamıyorlar. Eğer bulmuş olsalardı bu eksikliği/tezatlığı gündeme getirmekten kaçınmazlardı. Ama bugünün insanı Arapçanın inceliklerini bilemedikleri ve meallerden ahkam kesenler olduğu için Kur'an'da çelişki varmış zehabına kapılabiliyor.Kur'anın çelişkisiz olduğu kimi ayetlerde dile getirilirken aynı zaman buna iman etmenin yani Kur'anda çelişki olmadığını bilmek/ona güvenmek imanın bir gereğidir.

Sayin fecr hocam oncelikle tesekkur ederim. Fakat bu iki ayette ikinci fiil ceale degil nisa suresinde ilk yaratilis da esinin yaratilmasi da khalaka fiiliyle belirtilmis ama araf 189da ilk yaratilis khalaka esin yaratilmasi ceal olarak geciyor. O zaman nisa da da ceal kullanilmali degil miydi?  :-\

Yukarıda açıkladığım gibi "ceale" fiili ile "khalaka" fiilinin özelliğinden dolayı iki ayette de farklı gelmiştir.
Nisa 1.ayette "khalaka "tek mefule ihtiyaç duyan bir müteaaddi fiildir.
"Allah ondan eşini yarattı" (khalaka) İfadesinde burada fail Allah'tır. Neyi/kimi  sorusunun cevabı mefulun bihtir. Tek mefulle konu anlatılmış oluyor.
Araf 189.ayette ise "Allah huzur bulsun diye ondan eşini yarattı " (ceela" fiili kullanılıyor. Ceala fiili iki tane mef'ula ihtiyaç duyan müteaddi bir fiildir.
Bu cümlede fail "Allah" , fiil "ceale" . Mefulu bulmak için neyi,kimi , niye gibi soruları sormamız gerekir.
1.Mef'ul : "Eşini" kelimesidir.
2.Mef'ul ise  "liyeskune" (huzur bulması için) olan 2.mefuldur.
Eğer ayette "huzur bulması için/li yeskune" ifadesi geçmemiş olsaydı o zaman "khalaka" kullanılması lazım
Arapçada bazı müteaddi fiiller 1-2 ve 3 tane mef'ule ihtiyaç duyabilir.Şöyle örnek vereyim:
"Alime" fiili "bildi" anlamına gelir.Bu fiil müteaddi bir fiildir. Bir mefule ihtiyaç duyar
"Ali bildi" dediğimiz zaman "neyi bildi?" sorusunu sormamız icap eder ki cevap da mefuldur.
"Alleme"(öğretti) fiili de "alime" fiilinden türemiş tef'il babında bir fiildir ve 2 mefule ihtiyaç duyuyor. "Alleme Allahu el insane el Kur'ane) "Allah insana Kur'anı öğretti" Burada insan ve Kur'an kelimeleri mefuldur
"Ehbera" (Haber verdi" fiili 3 mefule ihtiyaç duyar
 أخبر الموظف المسافرين القطار متأخرا =“Memur yolculara trenin gecikeceğini haber verdi.” Bu cümlede 3 tane meful vardır. Yolcular, tren ve gecikme kelimeleri mefuldur.
Hulasutul beyan Nisa 1.ayette  ikinci bir mefule ihtiyaç duyulmadığı için "khalaka" fiili , Araf 189 da ikinci bir mefule ihtiyaç duyduğu için "ceala" kullanılmış olabilir. Allah en iyisini bilir.

Biliyorum cok soru soruyorum hocam. Peki burdakine uyuyor mu bu aciklamaniz:
ZÜMER, 6.. Ayet: Halekaküm min nefsiv vahıdetin sümme ceale minha zevceha ve enzele leküm minel en'ami zemaniyete ezvac yahlükuküm fı bütuni ümmehatiküm halkam mim ba'di halkın fı zulümatin selas zalikümüllahü rabbüküm lehül mülk la ilahe illa hu fe enna tusrafun
bu ayette ceale neden kullanilmis? (Sabirla sorularima cevap verdiginiz icin ayrica tesekkur ederim hocam)

Aslında bunu da ilk başta cevaplamıştım. Ceala fiili, khalaka fiilinden sonra kullanılıyor. Önce "ceala" gelip de sonra "khalaka" gelen bir ayet var mı? Varsa ben bilmiyorum. Arapçada "sümme/sonra" edatı bir önceki fiilden sonra gelen aşamayı ifade ediyor. İlk önce insanoğlu tek bir nefisten yaratılıyor, sonra o tek nefisten eşi yaratılıyor. İlk merhale de "khalaka" fiili, daha sonraki merhalede de "ceala" fiili kullanılıyor.
Herhangi bir şeyden hiç yoktan var edilmesinde "khalaka" fiili, sonra o yaratmayla ilgili olan yaratmalarda "ceale "fiili kullanılıyor.
Mesela aynı durum yeryüzü ve gökyüzü ile de kullanılıyor.
Kimi yerde "khlaka es semavati vel ardı" (Allah gökyüzünü ve yeryüzünü yarattı" ifadesi kullanılıyor. Başka ayetlerde de "ceala essemavati " ve "cealael ardı" ifadeleri kullanılıyor. Ama ceala ile kullanıldığı yerlerde yerin ve göğün özellikleri /aksesuarları yani göğün tavan olması ,güneş ,ay, yeryüzünde dağların, ovaların yaratılmasından bahsediliyor.

Tesekkur ederim hocam. Allah razı olsun.

Bende teşekür ederim hocam.Arapça kelime kalıplarıyla vermenizde faydalı oldu.Arapça ile Türkçe de ki dilbilgisin kullanımlarıyla karşılaştırmak daha anlaşılır oluyor.

Bende teşekür ederim hocam.Arapça kelime kalıplarıyla vermenizde faydalı oldu.Arapça ile Türkçe de ki dilbilgisin kullanımlarıyla karşılaştırmak daha anlaşılır oluyor.

Tesekkur ederim hocam. Allah razı olsun.

Ecmain.
Ben teşekkür ederim, daha önceden ayetlerdeki fark edemediğimiz/unuttuğumuz bazı incelikleri fark etmemize/hatırlamamıza yardımcı oluyorsunuz